Różna konsystencja pokarmów a rozszerzanie diety; Jak wprowadzać produkty według schematu żywienia niemowląt? Karmienie piersią a schemat żywienia niemowląt. Karmienie piersią stanowi podstawę żywienia niemowląt do ukończenia 6. miesiąca życia, minimum do 4. miesiąca. Oznacza to, że w tym czasie dziecko nie powinno 321STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA 2014 T. 11 321-338 standardy medyczne Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii,… Rozszerzanie diety u niemowląt, choć może być indywidualne, to jednak rządzi się pewnymi prawami. Co prawda współczesny model jest dość elastyczny i nie zawiera sztywnych zasad, ale w niektórych kwestiach warto trzymać się tradycji. Co to znaczy? Warzywa. Wprowadzanie pokarmów u niemowląt warto rozpocząć od warzyw. Gerber Bukiet warzyw z łososiem w sosie pomidorowym. W kolejnym etapie (po 8. miesiącu) posiłki powinny być mniej rozdrobnione. Możesz także ugotować marchewkę lub ziemniaka i podać dziecku ostudzone warzywa bezpośrednio do rączki. Gerber zupka kalafiorowa z królikiem. Gerber Bukiet jarzyn z cielęciną i kluseczkami. zbyt wczesne wprowadzanie pokarmów uzupełniających (przed ukończeniem 17. tygodnia życia) może spowodować, że niemowlę zacznie spożywać mniej mleka – pożywienia najlepiej dostosowanego do jego potrzeb żywieniowych na tym etapie życia – przez co z kolei zmniejszy się ilość produkowanego pokarmu, Pełna ocena jest wskazana u niemowląt i małych dzieci, które nie gaworzą, nie wskazują osób lub przedmiotów (brak wspólnego pola uwagi) lub nie gestykulują do ukończenia 12. miesiąca życia, nie wypowiadają pojedynczych słów do 16. miesiąca życia lub spontanicznych zwrotów składających się z 2 wyrazów do 24. miesiąca . Karmienie dziecka od urodzenia do końca 6 miesiąca życia Przez pierwsze miesiące niemowlę delektuje się smakiem mleka matki. Po ukończeniu czwartego miesiąca życia, rodzice zadają sobie nurtujące pytanie: Czy mleko matki jest wystarczającym pokarmem czy należy już wprowadzać produkty stałe? Jeśli nie ma przeszkód ze strony karmiącej lub dziecka, zalecane jest utrzymanie karmienia wyłącznie piersią do skończenia szóstego miesiąca życia dziecka i kontynuację karmienia podczas wprowadzania posiłków stałych. Uwaga! Reklama do czytania Jak zrozumieć małe dziecko Podręcznik świadomego rodzicielstwa Konflikty w rodzinie Koniec z awanturami, czas na rozwiązania Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli Mleko matki jest niezastąpionym pokarmem chroniącym je, przed infekcjami i alergią, a także cukrzycą, która może wystąpić w późniejszym wieku. Półroczne niemowlę potrafi okazać, że jest gotowe do przyjęcia nowego pokarmu z zainteresowaniem patrząc na rodziców spożywających posiłek i sięgając do ich talerza. Karmienie dziecka od 7 miesiąca życia Od siódmego miesiąca życia powinniśmy wprowadzać nowe produkty spożywcze do diety dziecka, utrzymując równocześnie karmienie piersią. Układ pokarmowy kształtuje się przez pierwsze trzy lata życia dziecka, dlatego nie wszystkie posiłki spożywane przez rodziców są dla niego odpowiednie. Rozszerzając dietę należy obserwować czy nowy pokarm jest tolerowany i odpowiednio przyswajany przez organizm dziecka. Jak wprowadzać pierwsze pokarmy stałe do diety dziecka? nowy produkt powinien być wprowadzany w małych ilościach. Obserwując reakcję organizmu powinniśmy stopniowo zwiększać porcje;pierwsze posiłki możemy podać dziecku na łyżeczce lub po prostu postawić przed nim miseczkę z potrawą. Maluch z pewnością chętnie będzie zamaczał w niej rączki i oblizywał;włączając nowy produkt obserwujmy dziecko przez 3-4 dni. Jeśli jest spokojne i nie ma żadnych objawów nieprawidłowego przyswajania pokarmu (typu zmiany skórne, wolny, zielony stolec, stolec ze śluzem, wymioty, nadmierne przelewanie się pokarmu w jelitach), możemy rozszerzać dietę o kolejny produkt spożywczy. Uważna obserwacja pozwoli nam uniknąć lub wcześnie wykryć ewentualną alergię pokarmową;w pierwszych tygodniach karmienia produktami stałymi dziecko może wypluwać posiłek – jest to oznaką, że nie umie połykać pokarmu o innej konsystencji niż mleko mamy. Nie oczekujmy również, że dziecko nasyci się nowym posiłkiem, traktujmy go raczej jako poznawanie różnych smaków – pozwólmy dziecku odkrywać wszystkie smaki, nie tylko słodki. Już w początkowym okresie życia możemy wpłynąć na upodobania smakowe naszych dzieci w starszym wieku;posiłki powinniśmy przygotowywać samodzielnie – są wówczas najbardziej wartościowe i odżywcze. Używajmy produktów spożywczych pochodzących z upraw ekologicznych oraz wodę niskozmineralizowaną. Najlepiej jest stosować warzywa i owoce sezonowe oraz takie, które rosną w naszym klimacie;nie dosładzajmy posiłków dziecka. W diecie dziecka nie powinien być obecny biały cukier, ponieważ szybko przyzwyczaja się ono do smaku słodkiego i nie chce jeść warzyw (nie czuje naturalnego smaku słodkiego, np. marchewki). Spożywanie cukru doprowadza do stanów zapalnych, nadpobudliwości, zużywania wapnia i magnezu z kości oraz zębów, powstawania próchnicy. Biały cukier silnie zakwasza organizm i jest śluzotwórczy. Śluz zalega w jelitach, utrudnia dalsze kształtowanie się przewodu pokarmowego dziecka i hamuje wchłanianie składników odżywczych;nie doprawiajmy posiłków dziecka solą, aby mogło poznawać smak potraw. Niska zawartość sodu nie obciąża nerek, pozwala uniknąć w przyszłości nadciśnienia tętniczego;od ósmego miesiąca życia dziecka przyprawiajmy potrawy delikatnie ziołami: tymiankiem, bazylią, estragonem, majerankiem, kminkiem, koperkiem oraz używamy wodorostów, które są bogate w mikroelementy. Przyprawy, zioła nie tylko dostarczają bardziej wyraźnego smaku potrawy, ale ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmu oraz mają działanie lecznicze, np. tymianek wspiera górne drogi oddechowe i działa delikatnie rozgrzewająco;nie zapominajmy o płynach. Do szóstego miesiąca nie ma potrzeby dopajania dziecka, jeśli mama karmiąca spożywa odpowiednie ilości płynów. Wprowadzając płyny od siódmego miesiąca życia dziecka używajmy czystej, niskozmineralizowana wody, jednak po wcześniejszym przegotowaniu i ostudzeniu. Doskonałym napojem dla dziecka są gotowane niesłodzone kompoty a także napary mocno rozcieńczonych ziół: rumianku, lipy, melisy, herbatki koperkowej, herbat czysto owocowych: z dzikiej róży, malin. Nie korzystamy z gotowych produktów typu instant czy herbat, które zawierają syntetyczne lub naturalne związki zapachowe i barwniki. W pierwszych latach życia dziecka nie podawajmy mu prawdziwej czarnej, zielonej i czerwonej herbaty. Wprowadzając soki owocowe czy warzywne najlepiej stosować soki świeże i wyciskane tj. tłoczone i nie przygotowane z zagęszczonych soków, koncentratów, oczywiście bez dodatków substancji słodzących. Soki dobrze jest rozcieńczać wodą w stosunku 1:3. Rozszerzając dietę dziecka pamiętamy, że każdy organizm jest inny i może różnie reagować, dlatego najważniejsza jest obserwacja. Warto jeszcze przeczytać: 7 miesiącu życia: Pierwszym posiłkiem dziecka może być ugotowana i roztarta marchewka. Jako drugiego produktu możemy użyć brązowego ryżu (optymalny wydaje się ryż okrągły, który jest łatwiej przyswajany przez dziecko). Ryż należy gotować przez minimum dwie godziny w dużej ilości wody do postaci kleiku, który powinniśmy dodatkowo przetrzeć. Kolejne warzywa i owoce wprowadzane w postaci gotowanej (miękkie, możemy podawać pokrojone w słupki) to ziemniak, dynia, burak lub botwinka, pietruszka, a także jabłko, jagody, maliny. Przy dobrej tolerancji pojedynczych warzyw możemy przygotować dziecku zupę dodając kilka kropel oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia. Wprowadzamy także kleiki z kasz bezglutenowych: kaszka kukurydziana, kasza jaglana. 8 miesiącu życia: Można wprowadzić surowe owoce np. jabłka, jagody, maliny, jak również wyciskane soki z wprowadzonych wcześniej warzyw i owoców. Soki początkowo dobrze jest rozcieńczyć z wodą. Wprowadzamy kolejno: – owoce: gruszki, borówki, porzeczki, agrest, morele, owoce suszone na słońcu takie jak: rodzynki, morele (zawierają dużo wapnia i żelaza), śliwki. Suszone owoce dobrze jest wcześniej namoczyć lub dodać podczas gotowania kaszy jaglanej; – ugotowane na parze i surowe warzywa: cukinia, brokuł, groszek zielony, kiszone ogórki, pomidor bez skórki, kalarepka; – zboża: rozgotowana kasza jaglana, pod koniec miesiąca niepalona kasza gryczana. Uwaga! Reklama do czytania Wierszyki paluszkowe Wesołe rymowanki do masażyków Wierszyki bliskościowe Przytulaj, głaszcz, obejmuj, bądź zawsze blisko. Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli 9 miesiącu życia: Przygotowując zupy możemy dodać naturalne masło na przemian z oliwą z oliwek z pierwszego tłoczenia lub olej lniany nieoczyszczony (podajemy bezpośrednio do miseczki dziecka, stosujemy na zimno). Wprowadzamy kolejno: – owoce: śliwki, truskawki, brzoskwinie; – warzywa: soczewicę, kalafior, fasolkę szparagową; – zboża i ziarna: płatki i rozgotowana kasza gryczana, płatki owsiane, siemię lniane, sezam. Ziarna są twarde, więc należy je mielić – podobnie jak migdały (bez skórki) i dodawać do gotowanej kaszki. 10 miesiącu życia: – zboża: produkty glutenowe – płatki orkiszowe, kasza jęczmienna, pieczywo. Dziecko może spożywać już wszystkie warzywa i owoce, jednak rodzice powinni cały czas zwracać uwagę na to, jak toleruje poszczególne produkty. Przygotowując posiłki z warzyw strączkowych i wzdymających należy do gotowania dodać szczyptę kminku i majeranku. Wprowadzając do diety dziecka warzywa strączkowe dostarczamy dużą ilość białka, które powinno stanowić podstawę w jego żywieniu. 12 miesiącu życia: dla dziecka w wieku około roku możemy wprowadzić świeże ryby szczególnie białe i chude. Mięso możemy wprowadzić dopiero po ukończeniu 1-1,5 roku życia, jednak nie jest to konieczne. Dziecko może spożywać już wszystkie przyprawy i wodorosty. Pierwsze produkty mleczne powinny być łatwo przyswajalne, pochodzić z gospodarstw ekologicznych i być jak najmniej przetworzone – sery białe, pełne masło, jogurty naturalne, mleko pełne jako dodatek do przygotowywania potraw. Najlepiej, aby były one pochodzenia koziego (w postaci sera białego), natomiast produkty krowie powinniśmy podawać ze szczególną obserwacją. Nie stosujemy słodkich jogurtów, mleka UHT, homogenizowanego, serów topionych ani serów spulchnianych azotanami. Należy pamiętać, że doskonałym źródłem wapnia jest sezam oraz migdały, które można podać dziecku po wcześniejszym zmieleniu dodając do kasz i zup lub przygotowując pasty. W postaci zmielonej można podawać dziecku również siemię lniane, pestki dyni, słonecznik. Według standardów żywieniowych w ósmym miesiącu można rozszerzyć dietę o jajka, jednak należy pamiętać, że jest to silny alergen. Polecamy początkowo podawanie jajek przepiórczych – najpierw samo żółtko (najbardziej lekkostrawne jest ugotowane na miękko). Najlepiej jest stosować jajka wyłącznie jako składnik potrawy, np. do przygotowania kluseczek, naleśników. Foto: Książeczki kontrastowe NATULI Pakiet: Zupa + Pranie + Spacer Proste i zabawne książeczki kontrastowe, które stymulują rozwój i naturalną ciekawość dziecka. Na etapie rozszerzania diety młody organizm po raz pierwszy ma styczność z nowymi pokarmami. Choć rozszerzanie diety przynosi wiele korzyści, może też powodować przykre dolegliwości w postaci zaparć czy innych problemów trawiennych u dzieci. Jak radzić sobie, kiedy maluszek ma problemy z brzuszkiem? Podpowiadamy. Zaparcia u niemowląt - skąd się biorą? Wraz z rozszerzaniem diety Twojego maluszka, może pojawić się problem z wypróżnianiem. Bardzo często wynika to faktu, iż jego układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały. Mimo tego, że układ trawienny wykształca się już w łonie mamy potrzebuje trochę czasu, aby zacząć prawidłowo funkcjonować. Dojrzewanie funkcji trawiennej i wchłaniania jest naturalnym procesem, który przebiega stopniowo i zajmuje najczęściej od 10do 12 miesięcy. Podstawową zmianą podczas rozszerzania diety niemowlaka jest nowa konsystencja podawanych mu pokarmów. Mleko powoli zastępowane jest przecierami warzywnymi i owocowymi, daniami z mięsem lub rybami oraz produktami zbożowymi. Inna konsystencja jedzenia sprawia, że stolec niemowlęcia staje się twardszy, a wypróżnienia u niemowląt mogą mieć także inne przyczyny. Wśród nich można wyróżnić: zbyt małą ilość wody w diecie, niewielką zawartość błonnika w podawanym jedzeniu, dużą ilość pokarmów, które powodują zaparcia (np. banany, borówki, marchewka lub ryż), mała aktywność rozszerzania diety obserwuj maluszka i zwracaj uwagę na to, co zjadł przed wystąpieniem problemu. Stopniowe wprowadzanie pokarmów u niemowląt sprawi, że organizm dostosuje się do zmieniających się warunków, a wypróżnienia wrócą do diety niemowlaka - pamiętaj o płynach Pamiętaj, że rozszerzanie diety po 4-6 miesiącu wiąże się nie tylko z nową konsystencją jedzenia, ale i z ograniczeniem płynów. Zmniejszona ilość spożywanego mleka mamy lub mleka modyfikowanego, może prowadzić do odwodnienia lub pojawiania się zaparć u dzieci. Maluszki w okresie niemowlęcym mają wysokie zapotrzebowanie na płyny, które wynika ze specyfiki ich wieku rozwojowego. Woda dla niemowląt jest więc niezbędnym elementem podczas wprowadzania nowych pokarmów, a także na późniejszym etapie ich oznacza to jednak, że jedynym płynem powinna być woda dla niemowląt. Z powodzeniem możesz poić dziecko niesłodzonymi herbatkami i delikatnymi naparami dostosowanymi do jego wieku, czy podać mu - na przykład po obiedzie - sok lub nektar owocowy bez dodatku napoje HiPP, które zaspokoją pragnienie Twojego maluszka >>Kiedy niemowlę powinno dostawać po posiłku coś do picia? Przyjmuje się, że niemowlę w drugim półroczu swojego życia powinno wypijać około 800-1000 ml płynów. Należy jednak wliczyć w to mleko matki, mleko modyfikowane i napoje dodatkowe. Zapotrzebowanie wzrasta wraz z wagą dziecka i większą ilością pokarmów stałych. Ilość płynów należy zwiększyć w okresie, gdy maluch całkowicie przechodzi na dietę opierającą się zupkach, daniach, deserkach i kaszkach. Przyjmuje się, że dzieci od roku do 3 lat powinny wypijać około 1250 ml·.Rodzice bardzo często zastanawiają się, jak przyzwyczaić dziecko do picia wody. Odpowiedź jest jednak prosta – należy zrobić to wraz z rozszerzaniem diety. Mleko mamy i mleko modyfikowane mają słodki i przyjemny smak, dlatego woda może wydawać się mniej atrakcyjna. Jeśli pierwsze posiłki niemowlaka zwieńczy kilka łyków wody, maluch łatwiej do niej nauczyć dziecko pić z kubeczka?Problem, który pojawia się już na początku nowej przygody to forma podania płynu. Maluch nie potrafi jeszcze samodzielnie pić ze szklanki, dlatego należy mu w tym pomóc. Rodzice bardzo często sięgają po najprostsze rozwiązania takie, jak butelka ze smoczkiem lub tzw. kubki-niekapki. Pozwala to szybko i sprawnie napoić dziecko, ale trzeba pamiętać, że może mieć to konsekwencje w późniejszym okresie. Rozszerzanie diety niemowlaka to początek stopniowego redukowania karmienia piersią lub butelką, podawanie napojów w butelce ze smoczkiem może znacznie opóźnić proces nauki picia z powinien powoli przyzwyczajać się do samodzielnego picia. Podobnie, jak w przypadku karmienia – najpierw to rodzic podaje pokarm łyżeczką, potem dziecko robi to już samodzielnie. Specjaliści wskazują, że naukę picia z otwartego kubeczka można zacząć około 6 miesiąca życia. Jak nauczyć dziecko pić z kubeczka? Na początku daj maluszkowi kubeczek do zabawy, aby mogło się z nim zapoznać. Pokazuj mu też, do czego służy i pij z niego, gdy dziecko na Ciebie patrzy. Po posiłku stałym podawaj mu wodę z kubeczka w pozycji siedzącej, delikatnie go przechylając. Maluszek nie musi od razu wypić całej zawartości, wystarczy, że weźmie mały łyczek. W miarę upływu czasu i nabywania nowych umiejętności, pozwalaj dziecku na samodzielne korzystanie z kubeczka. Nalewaj niewielką ilość wody, bądź przy maluszku i nie przejmuj się, że na początku większość wody wyleje. Staraj się jak najczęściej ćwiczyć umiejętność samodzielnego picia, zawsze pod czujnym okiem dorosłego!Wsparciem może okazać się tzw. skośny kubek, którego nie trzeba zbyt mocno przechylać. Ułatwia to picie i zmniejsza ryzyko zachłyśnięcia. Innym rozwiązaniem, które będzie lepszym wyborem od kubka-niekapka, jest słomka. Tu także należy zaprezentować dziecku mechanizm jej diety a zaparcia u niemowląt - co nas powinno zaniepokoić?W pierwszym roku życia dziecka kształtują się mechanizmy, które odpowiedzialne są za skoordynowaną perystaltykę przewodu pokarmowego. Proces ten umożliwia płynne przejście z pokarmu płynnego na stały. Częstotliwość wypróżnień maluszka to kwestia indywidualna. Niemowlę może robić kupkę kilka razy dziennie (nawet po każdym karmieniu), raz na 2-3 dni, a nawet rzadziej. Kiedy w takim razie można mówić o zaparciach? Problem ten pojawia się już wtedy, gdy widzimy, że maluszek wypróżnia się z trudem i męczy się przy że zmiana konsystencji, koloru i zapachu kupy oraz częstotliwości wypróżniania to zupełnie naturalne zjawisko. Podczas karmienia piersią jest ona najczęściej żółta i dosyć rzadka – wyglądem może nieco przypominać musztardę. Mleko modyfikowane sprawia, że kupa staje się bardziej stała oraz żółtobrązowa lub brązowozielona. Im więcej pokarmów stałych, tym stolec jest bardziej gęsty i powinno Cię zaniepokoić, jak rozpoznać zatwardzenie u niemowlaka? Można wskazać kilka objawów zaparć: rzadsze niż zazwyczaj wypróżnienia, dziecko męczy się podczas wypróżniania (widać, że sprawia mu to ból), kupa jest zbita i sucha, maluszek ma twardy brzuszek, jest rozdrażniony, spada apetyt, po wypróżnieniu widać wyraźną poprawę nastroju, a brzuszek jest u niemowląt: jak postępować, gdy maluszek cierpi na zaparcia? >>Dieta na zaparcia u niemowląt - ważny błonnikPrzyczyną zaparć u niemowląt może być również zbyt mała ilość błonnika w diecie. Warto włączyć, więc więcej produktów, które są jego dobrym źródłem. Pamiętaj jednak, że podczas podawania pokarmów wysokobłonnikowych, należy zwiększyć również ilość można znaleźć w wielu pokarmach takich, jak: warzywa – np. marchewka, buraki, dynia, brokuły; owoce – banan, jabłko, gruszka, suszone śliwki i morele; produkty pełnoziarniste – kasza gryczana, jęczmienna i jaglana, płatki owsiane i żytnie oraz ryż początku podawaj maluszkowi zmiksowane gotowane warzywa i owoce oraz kaszki i kleiki bezglutenowe. Następnie stopniowo wprowadzaj produkty z glutenem, pełne kasze oraz surowe warzywa i owoce. Po 4. miesiącu życia możesz skorzystać także z gotowych produktów HiPP , wykorzystując np.: Pierwszą marchewkę BIO (po 4. miesiącu), Pierwsze jabłko BIO (po 4. miesiącu), Potrawkę z ziemniaczkami i królikiem (po 5. miesiącu), Kaszkę 5 zbóż BIO (po 5. miesiącu), Kaszkę owsianą BIO 100% (po 4. miesiącu).Warto jednak podkreślić, że zbyt duża ilość błonnika może przynieść odwrotny skutek w postaci zaparć. Przyjmuje się, że dziecko od roku do 3 lat powinno spożywać od 10 do 19 mg błonnika na dobę. Aby zapewnić maluszkowi odpowiednią ilość błonnika, wystarczy jednak zbilansowana dieta zgodna ze schematem rozszerzania diety niemowląt po 4. miesiącu życia. Najczęściej zadawane pytania Podobne artykuły: Wersja do druku W środę Andrzej skończył pół roczku. Powiem Ci, że ten czas tak zapierdziela, że nawet nie wiem kiedy to minęło. W międzyczasie sporo się działo, mieliśmy problemy, mieliśmy radości, mieliśmy ubaw i mieliśmy awantury o Basię… tfu o dziecko. A teraz mamy kolejną nowość, bo zaczęliśmy wprowadzać Andrzejkowi nowe pokarmy. I znowu mamy ubaw. Nie będę Ci tutaj ściemniał, że mam jakikolwiek wpływ na takie rzeczy jak kwestia wprowadzenia nowego pokarmu mojemu dziecku. O tych sprawach decyduje mama. Na szczęście nie moja, tylko mojego dziecka. I Kasia właśnie stwierdziła, że zgodnie ze wskazówkami z jakiejś tam książki dodatkowe pokarmy zacznie wprowadzać Andrzejkowi po skończeniu szóstego miesiąca życia. Sądziłem więc, że o 11:56 w środę Andrzej dostanie coś dobrego do jedzonka. Tak się jednak nie stało, o dziwo :P. Kasia poczekała jeden dzień i nowy pokarm podała naszemu synkowi wczoraj, czyli w czwartek. Pokarmem tym był ugotowany ziemniaczek. A w zasadzie to nie ziemniaczek, a ziemniaki puree stworzone z pomocą maminego mleka ;-). Zanim opowiem Ci jak na nowy pokarm zareagował nasz syn powiem jeszcze o dyni. Bo nad dynią właśnie przez jakiś czas żeśmy się zastanawiali. Po głowie chodził nam pomysł, aby pierwszym pokarmem innym, niż mleko mamy, była dla Andrzeja dynia. Zorganizowałem nam nawet dynię, która to wyrosła w ogrodzie moich rodziców, ale koniec końców postawiliśmy na ziemniaka. Nawet pomimo tego, że dość mocno naciskałem na kabanosa, który z pewnością posmakowałby Andrzejkowi o wiele bardziej, niż ziemniak ;-). Bo ziemniaków Andrzej nie lubi! Mieliśmy niezły ubaw w czasie podawania mu tego pokarmu. Krzywił się, wzdrygał i trząsł jak ja, gdy piję wódkę :D. Początkowo synek był zainteresowany łyżeczką i tym co się w niej znajduje. Na łyżeczce podajemy mu probiotyk i witaminę D, co bardzo mu się podoba. Sądziliśmy, że z ziemniaczkami, zwłaszcza takimi zmieszanymi z mlekiem mamy, będzie podobnie. Nic z tego. Ja ziemniaków tych nie jadłem, ale spróbowała je Kasia twierdząc, że są bardzo smaczne. Dla Andrzeja było coś z nimi nie tak, bo trząsł się i krzywił jeszcze kilka minut po każdej drobinie ziemniaczka, którą zjadł :D. Pomijam już to, że konsystencja tego pokarmu była dla niego nowością, nie wiedział co ma z tym zrobić i jak się zachować. Smak jednak zdecydowanie zaskoczył go najmocniej. Ciekaw jestem jak dalej będzie szło nam wprowadzanie nowych pokarmów. Przypuszczam, że słodycze i kiełbaski będzie jadł o wiele chętniej ;-). To będzie miał po tatusiu :D. A jak z wprowadzaniem nowych pokarmów było u Twoich dzieci? Spodobało się? Daj lajka lub udostępnij znajomym. Za każdym razem, kiedy tego nie zrobisz, uronię małą łezkę. A jeśli to zrobisz, to poczujesz same korzyści: zawsze dowiesz się o nowym poście, na FB zobaczysz więcej zabawnych historyjek z naszego życia, no i będziesz mógł obserwować fotki, które wrzucam na Instagram, są tak fantastyczne, że klękajcie narody. Powiązane wpisy Płaczliwość u dziecka doprowadza mnie do szaleństwa Wyrabiaj u dziecka nawyk wygrywania Co lepiej wybrać dla niemowlaka – kocyk, kołderkę czy rożek? Drugie dziecko ma jakoś lepiej O myciu zębów dziecka, które doprowadza mnie do frustracji W związku z postępami w nauce i coraz większą wiedzą na temat wpływu wczesnego żywienia na stan zdrowia człowieka, nie tylko w okresie dzieciństwa, ale również w wieku późniejszym, wytyczne dotyczące żywienia niemowląt są regularnie aktualizowane. Sposób żywienia niemowląt stanowi istotny, modyfikowalny czynnik środowiskowy, poprzez który można zmniejszać lub zwiększać ryzyko rozwoju różnych chorób. Zjawisko to określane jest w piśmiennictwie programowaniem metabolicznym lub żywieniowym. Dotychczas wytyczne dotyczące żywienia zdrowych niemowląt oparte były na stanowisku ekspertów Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻ) z 2014 roku oraz na wytycznych dotyczących karmienia piersią z 2016 roku. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najważniejszych rekomendacji pochodzących z najnowszego stanowiska ekspertów interdyscyplinarnego zespołu z 2021 roku pt. „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci” pod kierunkiem profesor Szajewskiej i współpracowników. Dokument ten stanowi aktualizację obu wyżej wymienionych stanowisk. Uwzględniono również aktualne zalecenia związane z pandemią COVID-19 w kontekście karmienia piersią przez matki z podejrzeniem zakażenia lub zakażonych Programowanie metaboliczne/żywieniowe Termin ten należy rozumieć jako wpływ sposobu żywienia w krytycznym okresie życia, czyli tysiąc pierwszych dni życia, na rozwój osobniczy oraz ryzyko związane z wystąpieniem chorób dietozależnych w wieku późniejszym. Karmienie piersią to wciąż „złoty standard” W związku z licznymi zaletami karmienia piersią, zarówno krótko, jak i długoterminowymi, eksperci PTGHiŻ sformułowali następujące zalecenie: „Celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia. Częściowe lub krótsze karmienie piersią również jest korzystne. Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko”. Najważniejsze postulaty dotyczące karmienia piersią brzmią następująco: Pokarm kobiecy wytwarzany w wystarczających ilościach w pełni zaspokaja potrzeby żywieniowe niemowlęcia w 1. półroczu życia; Wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy (co najmniej przez pełne 4 miesiące) oznacza podawanie niemowlęciu TYLKO mleka kobiecego i zalecenie to dotyczy całej populacji. Podawanie innych płynów, w tym wody, soków czy mleka modyfikowanego nie jest zalecane, a wyjątek dotyczy jedynie podawania witamin lub leków; Średnia liczba karmień zmniejsza się wraz z wiekiem dziecka i wynosi: – 8–12 karmień/dobę w 1. półroczu życia – 6–8 karmień/ dobę w 2. półroczu życia – 3–6 karmień/dobę w 2. roku życia; Wcześniejsze wprowadzanie pokarmów uzupełniających może być wskazane u niektórych niemowląt np. z dużym zapotrzebowaniem na żelazo; Nie ma podstaw naukowych, by sformułować górną, zalecaną granicę karmienia piersią, dlatego po ukończeniu 1. karmienie piersią powinno być kontynuowane zgodnie z wolą matki i dziecka, z jednoczesnym podawaniem pokarmów uzupełniających; Po 1. dziecko nie powinno być karmione w nocy – profilaktyka próchnicy. W tabeli 1 przedstawiono korzyści płynące z karmienia piersią, na które wskazują eksperci w swoim stanowisku. Tab. 1. Korzyści płynące z karmienia piersią dla dziecka oraz dla matki Korzyści z karmienia piersią Dla dziecka Dla matki Zmniejszenie ryzyka: chorób infekcyjnych przewodu pokarmowego i układu oddechowego, zapalenia ucha środkowego do 2. wady zgryzu, prawdopodobnie otyłości, cukrzycy typu 1 i 2, chłoniaka, białaczki, hipercholesterolemii, zespołu nagłego zgonu niemowląt oraz chorób alergicznych; Prawdopodobnie rzadsze występowanie lub łagodniejszy przebieg: zakażeń układu moczowego, bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, sepsy, martwiczego zapalenia jelit. Zmniejszenie ryzyka: krwawienia poporodowego, zachorowania na raka jajników i raka piersi w okresie pomenopauzalnym; Inne: szybszy powrót do masy ciała z okresu przed ciążą, przyspieszenie inwolucji macicy, zwiększenie remineralizacji kości. Istnieje niewiele przeciwwskazań do karmienia piersią. W stanowisku ekspertów wyszczególniono bezwzględne przeciwwskazania ze strony matki i ze strony dziecka, jak również względne przeciwwskazania ze strony dziecka, kiedy to zalecane jest podawanie pokarmu odciągniętego, a sposób podaży jest uzależniony od możliwości i stanu dziecka (sonda, doustnie za pomocą butelki, kieliszka, łyżeczki). Ponadto wskazuje się sytuacje kliniczne, w których należy ograniczyć podawanie pokarmu kobiecego. Jednak uwzględnienie pewnych jego ilości, pod kontrolą, jest zalecane. Wykazano lepszy rozwój dzieci żywionych w ten sposób niż jak np. w przypadku fenyloketonurii – wyłącznie preparatem ubogofenyloalaninowym do żywienia niemowląt. W tabeli 2 zestawiono wszystkie przeciwwskazania. Tab. 2. Przeciwwskazania do karmienia piersią Bezwzględne Względne (należy podawać ściągnięty pokarm) Choroby, w których należy ograniczyć ilość pokarmu Ze strony matki Ze strony dziecka Ze strony dziecka nieleczona gruźlica (karmienie jest możliwe po co najmniej 2 tygodniach leczenia) zakażenie HIV zakażenie HTLV-1 lub HTLV-2 (human T-cell lymphotrophic virus type I, type II) przyjmowanie przez matkę niektórych leków z kategorii L5 wg FDA* alkoholizm, narkomania konieczność wykonania badań z użyciem związków radioaktywnych (przeciwskazanie czasowe), podejrzenie/zakażenie wirusem Ebola klasyczna galaktozemia wrodzony niedobór laktazy ogólny ciężki stan kliniczny rozszczep podniebienia utrudniający ssanie stany, w których wysiłek związany ze ssaniem jest zbyt duży: wyniszczenie, niektóre wady serca, układu oddechowego fenyloketonuria (dodatkowo konieczne podawanie mleka ubogofenyloalaninowego) choroba syropu klonowego acydurie organiczne Karmienie pokarmem kobiecym a SARS-CoV-2 i COVID-19 W opublikowanych badaniach wykazano obecność materiału RNA wirusa w mleku matek zakażonych SARS-CoV-2. Nie ma jednak danych potwierdzających obecność wirusa wywołującego zakażenie. W związku z aktualną wiedzą na temat karmienia pokarmem kobiecym w okresie pandemii SARS-CoV-2, zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Konsultanta Krajowego w dziedzinie neonatologii są następujące: znaczna część matek, które mają łagodne objawy, lub przechodzą zakażenie bezobjawowo, może karmić piersią zaraz po urodzeniu, przed każdym kontaktem z dzieckiem i po kontakcie matki powinny stosować procedury profilaktyki zakażeń (noszenie maseczki, higiena rąk i piersi, dezynfekcja), jeśli stan zdrowia matki nie pozwala na karmienie piersią, należy próbować pozyskiwać pokarm i utrzymać laktację, zależnie od objawów klinicznych matki (w mleku kobiecym obecne są przeciwciała klasy IgG przeciwko SARS-CoV-2), jeżeli pozyskanie pokarmu od matki nie jest możliwe, należy starać się kontynuować karmienie pokarmem z banku mleka. Zalecenia są często aktualizowane, dlatego należy śledzić bieżące wytyczne na stronach Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego lub Centrum Nauki o Laktacji). Karmienie sztuczne Eksperci PTGHiŻ sformułowali następujące zalecenie: „Niemowlętom, które nie są karmione naturalnie, należy podawać produkty zastępujące mleko kobiece”. Do produktów zastępujących mleko kobiece należą preparaty wytwarzane najczęściej z białek mleka krowiego jak również z mleka koziego, hydrolizatów białka lub izolatów białka sojowego. Produkty te powinny charakteryzować się składem jak najbardziej zbliżonym do składu mleka kobiecego, które stanowi wzorzec w żywieniu niemowląt. Eksperci podkreślają, że nie jest to w pełni możliwe chociażby ze względu na to, że skład pokarmu kobiecego jest zmienny, jak również obecne są w nim żywe komórki, przeciwciała i inne składniki immunologiczne. Produkty zastępujące mleko kobiece muszą zapewnić optymalne tempo wzrastania niemowląt oraz wartości parametrów biochemicznych maksymalnie zbliżone do tych obserwowanych u niemowląt karmionych naturalnie. Wyróżnia się preparaty do: początkowego żywienia niemowląt (oznaczone cyfrą 1), których skład zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe dziecka w 1. półroczu życia; mogą być również podawane dziecku w późniejszym wieku, jeśli dziecko nie jest karmione piersią, dalszego żywienia niemowląt (oznaczone cyfrą 2) są przeznaczone do użytku w okresie rozszerzania diety dziecka. Skład i wartość odżywczą preparatów do początkowego i dalszego żywienia niemowląt w Polsce, jak również informacje na ich temat określa rozporządzenie Unii Europejskiej, które obowiązuje od lutego 2020 r. Producenci tych preparatów zgodnie z rozporządzeniem mają obowiązek dodawać do mleka kwas dokozaheksaenowy (DHA) w ilości 20–50 mg/100 kcal (ok. 0,5–1% kwasów tłuszczowych ogółem) i jest to jedna z istotnych zmian. W kwestii innych dodatkowych składników w mleku modyfikowanym dla niemowląt, według raportu European Food Safety Authority (EFSA) z 2014 r., brak jest jednoznacznych korzyści płynących z suplementacji pro-/prebiotykami, nukleotydami, cholesterolem, selenem, β-palmitynianem oraz olejem palmowym. Dodatkowo, zgodnie ze stanowiskiem Komitetu ds. Żywienia European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) z 2019 r. uznano, że brakuje danych, które uzasadniałyby konieczność unikania oleju palmowego w mleku modyfikowanym. Nie uwzględniono w zaleceniach suplementacji kwasem arachidonowym (ARA), chociaż niektórzy eksperci postulują, by mleko modyfikowane zawierało ARA w ilości nie mniejszej niż DHA. Od lat do mleka modyfikowanego początkowego, następnego, jak również do mleka dla małych dzieci dodawane są oligosacharydy, takie jak galakto- i fruktooligosacharydy. Potwierdzone jest również bezpieczeństwo dodawania do nich oddzielnie lub łącznie 2’fukozylolaktozy (2’-FL) oraz lakto-N-neotetraozy (LNnT). Preparaty zastępujące standardowe mleko modyfikowane tzw. preparaty mlekozastępcze, to: hydrolizaty białka, w których białko zostało poddane hydrolizie enzymatycznej, termicznej lub ultrafiltracji (im większy stopień hydrolizy białka, tym mniejsza immunogenność i potencjalność alergizacji, ale tym samym gorszy smak i zapach produktu); w zależności od stopnia hydrolizy są to: – preparaty o nieznacznym stopniu hydrolizy – zawierają oligopeptydy (w Europie oznaczone symbolem HA – hipoalergenowe), – preparaty o znacznym stopniu hydrolizy – zawierają wyłącznie peptydy, preparaty sojowe, których wskazania do stosowania zostały ograniczone i można zastosować je w przypadku: – galaktozemii, – wrodzonego niedoboru laktazy, – udokumentowanego wtórnego niedoboru laktazy, – względów religijnych, etycznych i filozoficznych (np. diety wegetariańskie), – w przypadku alergii na białka mleka krowiego ich zastosowanie rozważa się ze względu na smak i koszt, jednak u niemowląt poniżej 6. najpierw należy wykonać próbę prowokacji w celu oceny tolerancji takiego preparatu. Rozszerzanie diety Zalecenie ekspertów PTGHiŻ (2021 r.) odnośnie do wprowadzania pokarmów uzupełniających brzmi następująco: „Wprowadzanie produktów uzupełniających należy rozpocząć, kiedy niemowlę wykazuje umiejętności rozwojowe potrzebne do ich spożywania, zwykle nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia (początek 5. i nie później niż w 26. tygodniu życia (początek 7. Według definicji pochodzącej ze stanowiska ekspertów termin „pokarmy uzupełniające” należy rozumieć jako wszystkie pokarmy stałe i płynne inne niż mleko kobiece lub mleko modyfikowane dla niemowląt, a celem ich wprowadzania jest zapewnienie dodatkowej podaży energii, białka, żelaza, cynku jak również witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz śladowych składników mineralnych. Istotą rozszerzania diety jest przygotowanie dziecka do bardziej urozmaiconej diety w kolejnych latach życia. Jeśli chodzi o wiek wprowadzania pokarmów uzupełniających, aktualne wytyczne bazują na stanowisku EFSA z 2019 r. Główne postulaty w tej sprawie to: Wprowadzanie pokarmów uzupełniających zależy od indywidualnego stopnia rozwoju niemowlęcia, jednak większość wymaga wprowadzenia dodatkowego pokarmu od około 6. Nie jest konieczne podawanie pokarmów uzupełniających dziecku wykazującemu gotowość do ich przyjmowania poniżej 6. Jednak w takich przypadkach dzieci mogą otrzymywać pokarm stosowny dla wieku, starannie przygotowany oraz odpowiednio odżywczy; Nie ma danych świadczących o korzyściach bądź szkodliwości wprowadzania pokarmów uzupełniających poniżej 6. dziecka. Obejmuje to także pokarmy alergizujące i gluten; Wprowadzenie pokarmów zawierających żelazo poniżej 6. może przynieść korzyści dzieciom z grupy ryzyka jego niedoboru. Zaproponowany przedział czasowy wprowadzania pokarmów uzupełniających związany jest z tym, że u większości niemowląt dojrzewa w tym czasie zdolność przyjmowania pokarmów stałych, w tym czasie zanika charakterystyczny odruch usuwania z ust ciał obcych, który utrudnia podawanie innych pokarmów niż płynne mleko, niemowlęta stopniowo nabywają umiejętności siedzenia z podparciem, zaczynają kontrolować głowę i szyję, możliwe staje się jedzenie z łyżeczki. Najważniejsze postulaty dotyczące rozszerzania diety Rozszerzanie diety nie jest jednoznaczne z koniecznością przerywania karmienia piersią. Karmienie piersią należy kontynuować według potrzeb dziecka i matki. Podział ról: rodzic/opiekun decyduje o tym, co dziecko zje, jak i kiedy, a dziecko decyduje, ile zje i czy zje. Wielkości porcji są wartościami uśrednionymi, zatem należy akceptować ilości pokarmu mniejsze lub większe w ramach danego posiłku. Stopniowo jeden posiłek mleczny na miesiąc zastępowany jest posiłkiem uzupełniającym, przy czym niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym pod koniec 1. powinny otrzymywać 4–5 posiłków/dziennie oraz ewentualnie 1–2 zdrowe przekąski, niemowlęta karmione piersią mogą być przystawiane do piersi częściej, według potrzeb, a pokarmy uzupełniające są na początku posiłkami dodatkowymi. Rodzice powinni karmić dzieci zgodnie ze wzorcem „reagującego/wrażliwego karmienia” (responsive feeding), które polega na rozpoznawaniu objawów głodu (np. płacz, otwieranie ust) i sytości (np. zasypianie, odmawianie jedzenia, zaciskanie ust). Zmuszanie dziecka do jedzenia negatywnie wpływa na kształtowanie zdolności samoregulacji. Jedzenia nie należy traktować jako nagrody. Decydujące w rozwoju preferencji smakowych dziecka w późniejszym wieku są jego pierwsze 2 lata życia. Dlatego należy dziecku zapewnić różnorodność w diecie, warzywa wprowadzać do diety przed owocami z powodu większych trudności z ich akceptacją – można ją osiągnąć poprzez wielokrotne podawanie rożnego rodzaju warzyw, owoce należy podawać ok. 2 tygodnie później niż warzywa. Między 6. a 10. dziecko nabywa kompetencji żucia i gryzienia, dlatego należy zapewnić mu pokarmy o odpowiedniej konsystencji najpierw puree, rozdrobnione, następnie w 8. tzw. finger foods, czyli pokarmy do samodzielnego jedzenia w bezpiecznej dla dziecka formie, pod koniec 1. dziecko może spożywać pokarmy o dowolnej konsystencji. Podawanie pokarmów stałych rozpoczyna się od podawania łyżeczką, twardą i płaską. U dzieci karmionych butelką ze smoczkiem około 6. należy rozpocząć naukę picia z otwartego kubka – zastąpienie ssania popijaniem. Po 1. nie należy podawać dziecku pokarmów i płynów przez butelkę ze smoczkiem. Nowe pokarmy należy wprowadzać powoli, pojedynczo, zaczynając od małych ilości (3–4 łyżeczki), jednocześnie obserwując reakcję dziecka. Posiłki bezmleczne powoli zastępują mleko, by pod koniec 1. dziecko otrzymywało jedynie 2–3 posiłki mleczne. Dzieci karmione mlekiem kobiecym mogą spożywać mniejsze porcje posiłków, przez co liczba karmień może być większa. Metody karmienia sterowanego przez dziecko, takie jak metoda BLW (baby led weaning) polegające na ominięciu etapu podawania pokarmów papkowatych z łyżeczki dzieciom, które potrafią samodzielnie siedzieć w wieku 6–7 miesięcy, oraz zmodyfikowane BLW, czyli metoda BLISS (baby-led introduction to solids), w której dodatkowo rodzice otrzymują wskazówki dotyczące gęstości energetycznej pokarmów czy zawartości w nich żelaza, jak również pokarmów zwiększających ryzyko zadławienia, nie zmniejszają ryzyka otyłości. Brak jest wystarczających argumentów zarówno za wymienionymi metodami, jak i przeciw obu metodom. W tabeli 3 zebrano uwagi i zalecenia zawarte w manuskrypcie stanowiska ekspertów, dotyczące poszczególnych pokarmów w diecie niemowląt. Tab. 3. Uwagi i zalecenia dotyczące wybranych produktów Wybrane produkty Uwagi Zalecenia Produkty zawierające żelazo Niemowlęta z grupy ryzyka niedoboru żelaza mogą odnieść korzyść z wprowadzenia pokarmów uzupełniających zawierających żelazo poniżej 6. Wszystkie dzieci od 6. powinny otrzymywać pokarmy uzupełniające zawierające żelazo (mięso, ryby, produkty zbożowe wzbogacane żelazem). Produkty o potencjalnych właściwościach alergizujących (jajo kurze, skorupiaki i ryby, orzechy ziemne i drzewne) Brak danych naukowych uzasadniających wprowadzanie pokarmów alergizujących w późniejszym wieku niż inne pokarmy uzupełniające, by zmniejszyć ryzyko alergii na pokarm. Jajo kurze W Polsce alergia na jajo kurze występuje u 0,6% dzieci do 2. Jako profilaktykę rozwoju alergii należy wprowadzać do diety niemowląt dobrze ugotowane jajo kurze (czas gotowania 10–15 minut), w ilości: jedno małe jajo dwa razy w tygodniu (równowartość 2 g białka jaja). Dobrze ugotowane jajko to: jajko na twardo, dobrze ugotowany makaron jajeczny, pieczone pokarmy z jajkiem. Orzeszki ziemne W Polsce alergia na orzeszki ziemne występuje prawdopodobnie u 0,78% dzieci w wieku szkolnym. W grupach ryzyka wystąpienia alergii na orzeszki ziemne (w tym u niemowląt z ciężkim wypryskiem i/lub alergią na jajo) należy, po konsultacji specjalistycznej, zalecać wczesne (4.–11. wprowadzanie orzeszków ziemnych Należy zachęcać matki, by w trakcie wprowadzania orzeszków ziemnych karmiły piersią. Niemowlęta mogą otrzymywać: masło orzechowe (lub mąkę z orzechów arachidowych) z pokarmem, wodą lub mlekiem modyfikowanym (około 1–2 łyżeczki do herbaty, 1–3 razy/tydz.). Tłuszcze Nie należy ograniczać tłuszczów (jako grupy) w diecie dziecka w 1. ze względu na ich bardzo ważną rolę w rozwoju mózgu oraz funkcji poznawczych. Dieta niemowląt i dzieci do 3. powinna składać się z różnych rodzajów tłuszczów spożywczych (jako dodatek pokarmów uzupełniających). Zaleca się podawać masło, oleje roślinne (olej rzepakowy, oliwa z oliwek) i margaryny miękkie (o zawartości tłuszczów trans < 2%) – większość na rynku spełnia aktualnie to kryterium. Mięso Mięso stanowi źródło żelaza, cynku, kwasu arachidonowego, białka pełnowartościowego, witaminy B12, karnityny. Brak jest danych naukowych określających konkretną kolejność wprowadzania poszczególnych gatunków mięsa. Ważne jest pochodzenie mięsa – nie można podawać niemowlętom mięsa z nieznanego źródła z niepewnym wywiadem na temat badań weterynaryjnych. Mięso do diety dzieci należy wprowadzać stosunkowo wcześnie. Zwyczajowo rozpoczyna się od podawania mięsa drobiowego (z indyka, gęsi, kaczki, kurczaka), wołowiny, jagnięciny i mięsa z królika. Niemowlętom i dzieciom do 3. nie zaleca się podawać podrobów i przetworów mięsnych, takich jak parówki, kiełbasy, wędzonki. Ryby Podawanie tłustych ryb morskich umożliwia spełnienie zapotrzebowania na DHA. Niemowlętom nie należy podawać ryb drapieżnych (tuńczyk, rekin, makrela królewska). Zaleca się tłuste ryby morskie i w Polsce należy do nich np. śledź atlantycki, łosoś norweski hodowlany czy makrela atlantycka. Ryby zaleca się podawać w małych porcjach, nie częściej niż 1–2 razy w tygodniu, obserwując reakcję organizmu dziecka. Przy niedostatecznym spożyciu ryb, należy rozważyć suplementację DHA. Sól WHO zaleca zmniejszone spożycie soli u dzieci, w ramach profilaktyki nadciśnienia tętniczego w późniejszym wieku. Zaleca się niedosalanie posiłków oraz unikanie podawania bardzo słonych pokarmów w diecie niemowląt w ramach kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych. Zalecane spożycie sodu do 6. (wynosi ok. 120 mg) jest w całości pokrywane poprzez podaż mleka kobiecego/modyfikowanego. Od 7. do 11. dieta dziecka powinna zawierać nie więcej niż 0,2 g soli dziennie. Gluten Według dostępnych wyników badań obserwacyjnych eksperci sugerują, aby unikać spożywania dużej ilości glutenu w pierwszych miesiącach jego wprowadzania, jednak na podstawie aktualnych danych nie można określić jego optymalnej ilości. Karmienie piersią nie zmniejsza ryzyka celiakii. Gluten należy wprowadzić do diety od ukończenia 4. do ukończenia 12. unikając jego dużych dawek w pierwszych tygodniach stosowania. 1/10 kromki chleba uznano za małą ilość, a 1/2 kromki za duza ilość glutenu w okresie jego wprowadzania. Produkty zbożowe Zboża i produkty zbożowe są źródłem węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego, białka roślinnego, witamin z grupy B, żelaza niehemowego, cynku, magnezu czy potasu i fosforu. W Polsce zwyczajowo rozpoczyna się od podawania niemowlętom kaszek ryżowych, kukurydzianych, jaglanych i glutenowych. Ryż i produkty zawierające ryż Ryż może zawierać nieorganiczny arsen, który ma potencjalne działanie kancerogenne. Zgodnie ze stanowiskiem ESPGHAN w żywieniu niemowląt nie należy stosować płynnych preparatów ryżowych (tzw. napoje roślinne). W celu zmniejszenia ryzyka narażenia na arsen nieorganiczny warto wybierać inne rodzaje zbóż, jak pszenica, jęczmień czy owies. Miód Miód może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum wywołujące botulizm dziecięcy. Dzieciom do 12. nie należy podawać miodu. Dzieci powyżej 1. mogą spożywać miód. Cukier, w tym napoje słodzone „Wolne cukry” to mono- i disacharydy dodawane do żywności, a także cukry naturalne w miodzie, syropach oraz sokach owocowych. U dzieci spożywających napoje słodzone obserwuje się zwiększone ryzyko próchnicy. Podawanie niemowlętom słodkich napojów nasila preferencje smaku słodkiego w późniejszych latach życia. Do ukończenia 1. w ramach płynów należy podawać dzieciom mleko kobiece lub produkty je zastępujące oraz wodę. Należy ograniczać spożycie wolnych cukrów do minimum, a u dzieci ≥ 2. r ż. powinny stanowić < 5% całkowitej wartości energetycznej diety. Nie należy dodawać cukrów do pokarmów uzupełniających. Nie należy podawać napojów słodzonych. Ryby Podawanie tłustych ryb morskich umożliwia spełnienie zapotrzebowania na DHA. Niemowlętom nie należy podawać ryb drapieżnych (tuńczyk, rekin, makrela królewska). Zaleca się tłuste ryby morskie i w Polsce należy do nich np. śledź atlantycki, łosoś norweski hodowlany czy makrela atlantycka. Ryby zaleca się podawać w małych porcjach, nie częściej niż 1–2 razy w tygodniu, obserwując reakcję organizmu dziecka. Przy niedostatecznym spożyciu ryb należy rozważyć suplementację DHA. Koper włoski Brak odpowiednich danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania. Dzieci do ukończenia 4. nie powinny spożywać kopru włoskiego (olej i herbata z kopru włoskiego). Woda Nie każda woda butelkowana jest odpowiednia dla niemowląt i małych dzieci. Nie należy wykorzystywać naturalnych wód mineralnych do gotowania. Podawanie dziecku w 1. wody zamiast soków jest znaczące dla zapobiegania otyłości. Pokarm matki/mleko modyfikowane zapewnia odpowiednią objętość płynu zdrowym niemowlętom do 6. W 2. półroczu życia zapotrzebowanie na wodę wynosi ok. 0,8–1 l/dobę i obejmuje wodę z wszelkiego rodzaju napojów oraz wodę zawartą w żywności. Starszym niemowlętom należy podawać wodę źródlaną lub niskozmineralizowaną (zawartość skł. mineralnych < 500 mg/l), niskosodową, niskosiarczanową. Soki owocowe Spożycie soków owocowych potencjalnie może zmniejszyć ilość białka, tłuszczów oraz żelaza w diecie, przy zwiększonym spożyciu węglowodanów prostych, co przekłada się na większe ryzyko próchnicy. U starszych dzieci oraz nastolatków dozwolone dzienne spożycie soków to: dzieci 1–3 lata – 120 ml soku/dziennie, dzieci 4–6 lat − 180 ml soku/dziennie, starsze dzieci i nastolatkowie − 240 ml soku dziennie. Nie zaleca się podawania dzieciom napojów: z dodatkiem kofeiny, zawierających słodziki naturalne i intensywne (np. Acesulfam K), glikozydy stewiolowe, napojów energetyzujących, słodzonych, gazowanych, wód smakowych, napojów dla sportowców. Nie podawać soków owocowych w diecie niemowląt do ukończenia 1. Mleko modyfikowane dla młodszych dzieci (YCF – young child formula) Tzw. mleko typu junior, ale nazwa ta nie jest zalecana. Mleko tego rodzaju może zwiększać spożycie żelaza, witaminy D oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, a także zmniejszać spożycie białka. Jednak cel ten można osiągnąć, stosując preparat do dalszego żywienia niemowląt. Nie ma konieczności rutynowego podawania dzieciom tego rodzaju mleka. Mleko krowie Wczesne wprowadzanie mleka krowiego może być przyczyną mikrokrwawień z przewodu pokarmowego czy też przeciążenia osmotycznego nerek. Stosowanie niemodyfikowanego mleka krowiego może sprzyjać rozwojowi alergii. Nie należy stosować mleka krowiego jako głównego napoju u dzieci przed ukończeniem 12. a powyżej 12. jego dzienne spożycie nie powinno przekraczać 500 ml. Nie zaleca się podawania mleka ze zmniejszoną zawartością tłuszczów. Mleko smakowe Wczesne podawanie mleka smakowego może wykształcić u dziecka jego preferencję i negatywnie wpływać na przyjmowanie zwykłego mleka. Dzieciom poniżej 5. nie podawać mlek smakowych i aromatyzowanych, zawierających cukier. Mleko kozie lub owcze Mleko kozie i owcze zawiera bardzo duże (4–5-krotnie większe niż mleko kobiece), niebezpieczne stężenie soli mineralnych np. wapnia, magnezu, fosforu. Podawanie takiego mleka może zwiększyć u dziecka ryzyko niedokrwistości, gdyż charakteryzuje się ono małą zawartością kwasu foliowego i witamin (zwłaszcza wit. B12). Nie należy stosować niemodyfikowanego mleka jako głównego posiłku u niemowląt poniżej 12. Modyfikowane mleko kozie jest bezpieczne i zostało zarejestrowane do stosowania u niemowląt. Napoje roślinne (na bazie nasion soi, ryżu, orzechów, zbóż, pseudozbóż) Nie pokrywają podstawowego zapotrzebowania dziecka w 1. na składniki odżywcze. Udokumentowane, negatywne skutki podawania napojów roślinnych dzieciom obejmują brak przyrostu masy/wysokości ciała, niedożywienie, ryzyko niedokrwistości z niedoboru żelaza, niedobory innych składników odżywczych, krzywicę. Napoje te często zawierają w składzie substancje słodzące, które nie są zalecane w diecie dziecka, a także mogą być źródłem zanieczyszczeń (np. mykotoksyny, metale ciężkie). Nie mogą stanowić alternatywy dla preparatów mleka modyfikowanego lub preparatów mlekozastępczych. Napoje roślinne wzbogacane nie są tak samo odżywcze jak mleko kobiece/modyfikowane, ponieważ składniki w nim mają inną biodostępność. Tab. 4. Schemat żywienia dzieci w 1. Miesiąc życia Liczba karmień piersią Karmienie mlekiem modyfikowanym Rodzaj i konsystencja pokarmu Przykłady pokarmów Liczba posiłków Szacunkowa wielkość porcji w ml 1 8-12 8-10 110 (100-120) mleko kobiece lub modyfikowane mleko kobiece lub modyfikowane 2-4 8-12 (14) 6 120-140 gładkie puree, bez grudek (niemowlęta karmione w sposób mieszany lub mlekiem modyfikowanym) gotowane, miksowane najpierw warzywa (najlepiej zielone), następnie owoce (jabłko, banan), mięso, jajo kaszki/kleiki bezglutenowe pokarmy glutenowe (rozpocząć od małych ilości) 5-6 8-12 5 150-160 różnorodne, posiekane/rozdrobnione pokarmy 5 posiłków: 3 główne, 2 mniejsze finger foods, czyli pokarmy podawane do rączki 3 posiłki mleczne od 7.–8. zmiksowane/drobno posiekane gotowane mięso i ryby rozgniecione gotowane warzywa i owoce posiekane surowe warzywa i owoce (np. jabłko, gruszka, pomidor) 7-8 6-8 5 170-180 9-12 6-8 (dziecko spożywające małe porcje może wymagać częstszego karmienia) 4-5 190-220 Dieta wegetariańska i wegańska Wszystkie dzieci otrzymujące posiłki zgodne z zasadami diety wegetariańskiej we wszystkich jej odmianach muszą być pod specjalistyczna opieka. Diety wegetariańskie wymagają suplementacji, a ryzyko niedoborów zależy do rodzaju takiej diety, najwyższe jest przy stosowaniu diety wegańskiej gdyż niedobory obejmują żelazo, cynk, wapń, witaminy B12, B2, A i D, białka oraz DHA. Rodzice powinni sumiennie przestrzegać zaleceń dobrze zbilansowanej diety oraz zaleconej suplementacji przez wyspecjalizowanego dietetyka. Eksperci podkreślają, ze zbilansowanie diety wegańskiej jest trudne przy jednoczesnym dużym ryzyku niedoborów. Witamina D Witamina D odgrywa kluczową rolę w prawidłowej gospodarce wapniowo-fosforanowej i rozwoju kośćca, jak również ma plejotropowy wpływ na organizm człowieka, wywierając ochronny efekt w chorobach sercowo-naczyniowych, zaburzeniach metabolicznych, chorobach autoimmunizacyjnych. W związku z licznymi korzyściami zaleca się suplementację już w pierwszych dniach życia, bez względu na rodzaj sposobu karmienia dziecka. Dawka powinna wynosić: 400 IU/dobę przez pierwszych 6 miesięcy życia, 400–600 IU/dobę między 6.–12. miesiącem życia w zależności od dziennego spożycia wynikającego z diety niemowlęcia. Witamina K Wszystkie niemowlęta po urodzeniu powinny otrzymywać witaminę K1 – profilaktyka zapobiegania krwawieniom z jej niedoboru. Fluor Nie zaleca się suplementacji fluorem do 36. dziecka, bez względu na jego ilość w wodzie pitnej. W ramach profilaktyki próchnicy zalecane jest mycie zębów 2 razy /dziennie śladowa ilością pasty do zębów zawierająca ≥ 1000 ppm fluoru od pojawienia sie pierwszego zęba. Żelazo Dzieci od 6. powinny otrzymywać w pokarmach uzupełniających produkty będące źródłem żelaza. Suplementacja żelazem powinna być stosowana u dzieci z grupy ryzyka jego niedoboru. Zaleca się także, aby dzieci karmione sztucznie otrzymywały mleko modyfikowane wzbogacone żelazem (4–8 mg/l). Produkty do dalszego żywienia niemowląt również powinny być nim wzbogacane. Kwasy omega -3 W celu zapewnienia odpowiedniej podaży DHA niemowlętom karmionym piersią kobieta karmiąca piersią powinna stosować suplementacje w dawce ≥ 200 mg DHA dziennie, a w przypadku małego spożycia ryb dawka ta powinna wynosić 400-600 mg. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi wszystkie mleka modyfikowane zawierają odpowiednie stężenie DHA. U niemowląt w II półroczu życia głównym źródłem DHA są tłuste ryby oraz mleko modyfikowane zawierające DHA. Podsumowanie Podsumowaniem zaleceń ekspertów jest poniższy schemat żywienia pochodzący w oryginale ze stanowiska ekspertów. Piśmiennictwo: Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci” Przegląd Pediatryczny 2021/ Greer Sicherer Burks i wsp.: „The Effects of Early Nutritional Interventions on the Development of Atopic Disease in Infants and Children: The Role of Maternal Dietary Restriction, Breastfeeding, Hydrolyzed Formulas, and Timing of Introduction of Allergenic Complementary Foods.” Pediatrics 2019 Szajewska H.: „Produkty zastępujące mleko kobiece” Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży- Medycyna Praktyczna, Kraków 2017 Birch „Development of food preferences.” Ann RevNutr 1999; 19: 41-62 Kirtsman M., Diambomba Y., Poutanen i wsp.: „Probable congenital SARS-CoV-2 infection in a neonate born to a woman with active SARS-CoV-2 infection.” CMAJ 2020; 192 (24): E647-E650. Rozporządzenie delegowane komisji (UE) 2016/137 z dnia 25 września 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz informacji na ich temat, a także w odniesieniu do informacji dotyczących żywienia niemowląt i małych dzieci. Jednym z bardziej drażliwych tematów dotyczących wychowania niemowląt jest ich żywienie. Od zawsze wywołuje żywe dyskusje, niekoniecznie toczące się w przyjaznej atmosferze. Trzeba być oazą spokoju i cierpliwości, by bez mrugnięcia okiem wysłuchiwać „dobrych babcinych rad” w tej materii. Początkowo dotyczą mleka, a w okolicach 3 miesiąca życia niemowlaka zaczynają rozciągać się na rosołki, manny itp. kluseczki. Niejedna „babcia” nie może zdzierżyć i podtyka wnuczęciu to i owo do „polizania”. Mało która mama spokojnie to zniesie. Niestety matczyne argumenty są na ogół zbywane sztandarowym hasłem: Ty tak jadłaś i zobacz jak pięknie wyrosłaś i żyjesz. Zobacz film: "Pomysły na rodzinną aktywność fizyczną" Argument nie do obalenia, szczególnie, gdy babcia wnikliwa i wybiórczo, bo wybiórczo, ale telewizję ogląda. A tam przecież, co jakiś czas pojawiają się nowe zalecenia żywieniowe. Tłumaczenie, że zmiany wynikają nie z chwiejności emocjonalnej i niedouczenia naukowców, a z doświadczeń diagnostyki, mija się z celem. Babcie wiedzą swoje. 1. Żywienie niemowląt - rozszerzanie diety Wraz z rozwojem i coraz większą aktywnością ruchową, maluch potrzebuje więcej energii. Ta, jak wiadomo, z powietrza się nie bierze. Do niedawna, mleko dostarczało wystarczającą jej ilość. Półrocznemu dziecku, z zapałem eksplorującemu świat, kaloryczność mleka stopniowo przestaje wystarczać. W tym wieku nie ma sensu zwiększać jego ilości, trzeba natomiast zacząć powoli, acz sukcesywnie poszerzać jadłospis malucha. Żywienie niwmowląt od tego czasu powinno być wzbogacane o dodatkowe produkty. Gdy niemowlak karmiony jest piersią w okolicach końca 6. miesiąca pojawia się jeszcze jeden deficyt. Mleko matki zawiera niewielkie ilości żelaza, które pomimo dobrze przyswajalnej postaci nie zaspokajają zapotrzebowania młodego organizmu. To niestety może prowadzić do anemii u dziecka. W pierwszych miesiącach życia zapobiegał jej zapas żelaza wyniesiony jeszcze z okresu płodowego. Gdy się wyczerpie trzeba go uzupełniać poprzez właściwą dietę. Więc warzywa, mięso, a początkowo kaszki, które są wzbogacane o ten i wiele innych niezbędnych „składników”, są konieczne w żywieniu niemowląt. Wprowadzanie stałych pokarmów ma również znaczenie dla rozwoju dziecka. Maluch świetnie radzący sobie ze ssaniem teraz musi włączyć do procesu jedzenia inne partie mięśni buzi i zastosować nowe techniki pracy językiem. Dodatkowym stymulatorem będzie zmieniająca się forma pokarmów od papek, przez grudki, aż do normalnego jedzenia wymagającego żucia i gryzienia. Dzięki temu ćwiczy język i mięśnie buzi, co zaowocuje przy nauce mówienia. Rezygnacja ze smoczka, zmuszenie brzdąca do pracy dziąsłami i ząbkami ma korzystny wpływ na zgryz malucha. Dzieci dość szybko i chętnie usiłują jeść własnoręcznie, jeżeli dać im taką możliwość. Ćwiczą w ten sposób koordynację (jak tu trafić rączką /łyżeczką do buzi), poprawiają precyzję ruchów, uczą się samodzielności. Nie da się również ukryć, że dzięki nowym smakom poznają świat, który je otacza. Poznają różne smaki, kształtują swoje preferencje kulinarne na przyszłe życie. To rónież ważne kwestie w żywieniu niemowląt. Chociaż wprowadzanie nowych, stałych produktów do diety dziecka ma przede wszystkim znaczenie dla niego i jego rozwoju, nie sposób zapomnieć, że i mama koniec końców, uzyska jakąś korzyść. Stopniowo ilość posiłków malucha zostanie zredukowana do pięciu, pojawiających się o stałych porach i niewymagających obecności mamy. Na dodatek wszystkie one powinny być zjadane w ciągu dnia, co daje „wreszcie” możliwość spokojnego przespania nocy. Żeby nie było za różowo, sielanka dopiero po roku. Lekarze zalecają karmienie piersią na żądanie do końca 12. miesiąca życia dziecka plus 3 stałe posiłki uzupełniające. A jak będzie wyglądała praktyka w waszym żywieniu niemowląt, to zależy już od indywidualnych okoliczności przyrody. Wyjątków od sztywnych zasad jest za pewne bez liku. Jedyna reguła, której złamać nie można to ta, że wszelkie modyfikacje nie mogą negatywnie wpływać na rozwój i zdrowie malucha. 2. Żywienie niemowląt - urozmaicanie diety niemowlaka Trzymiesięczny maluch nie potrzebuje dla prawidłowego rozwoju niczego poza mlekiem. Ponadto jego układ trawienny nie jest jeszcze w 100% gotowy na nowe produkty. Nadal nie wydziela niektórych enzymów trawiennych. To oznacza, że gdy zje coś, czego nie będzie w stanie strawić, najprawdopodobniej przypłaci to co najmniej bólem brzuszka. Ponadto, podanie niektórych produktów zbyt wcześnie, może przyczynić się do wystąpienia alergii pokarmowej, a nawet choroby. Tak jest w przypadku zbyt wczesnego wprowadzenia do żywienia niemowląt dużej ilości glutenu, co zwiększa ryzyko wystąpienia celiakii. Myśląc o urozmaicaniu żywienia niemowląt, nie możemy zapomnieć, że przed tym, maluch powinien osiągnąć pewien etap rozwoju fizycznego. Powinien kontrolować ruchy głowy, szyi. Konieczna jest też umiejętność samodzielnego siedzenia chociażby z tzw. podparciem. Ponadto, do 4-6 miesiąca życia u dzieci utrzymuje się „automatyczny” odruch usuwania z buzi wszystkiego co nie jest mlekiem i piersią mamy (tudzież smoczkiem). Przekonanie dziecka na tym etapie, że ciało obce, czyli łyżeczka, niesie ze sobą ciało obce nadające się do konsumpcji, jest syzyfową pracą. Jeżeli dziecko nie chce otworzyć buzi, skrzętnie wypluwa wszystko, co jakimś cudem do niej trafi, odpuśćmy sobie i jemu na jakiś czas. Większość dzieci daje wyraźne sygnały, że już jest gotowa i chętnie spróbuje czegoś nowego. Nie ignorujmy, więc ciamkania, mlaskania na widok jedzenia, czy wyciągania rączek do naszego talerza. polecamy

wprowadzanie pokarmów u niemowląt